Bulunduğu yöreye, iklime ve kullanılan yapı malzemesine göre farklılıklar göstermesine rağmen Türk evleri genellikle iki katlı, oluklu, çatılı, geniş saçaklı olup alt katları odunluk, depo, ahır, samanlık gibi kullanılıp üst kat ise asıl yaşanılan yerdir.
Türkler konar-göçerlikten yerleşik yaşama geçerken Anadolu da yüzyıllar içinde farklı medeniyetlerin oluşturduğu ev mimarisinden alıntılarla birlikte çadır düzeneğini yaptıkları evlere yansıtmışlar ve evin hemen her tarafını çok amaçlı düzenlemişlerdir. Cephe mimarisinde cumbalar ve çıkmalar, duvarlara yapılan gömme yüklükler ve dolaplar, diğer küçük eşyaların konulacağı şekilde yine duvarlara oyulmuş açıklıklar bunlara örnektir.
Türk evleri genellikle vaktinin çoğunu evdeki günlük faaliyetler için harcayan evin hanımının ihtiyaçlarına göre düzenlenmiştir. Evin avlusu, gündelik işlerin yapıldığı, yazın komşuların ve misafirlerin ağırlandığı, kış hazırlıklarının komşular ile yardımlaşarak ortaklaşa yapıldığı bir faaliyet ve yaşam alanı olmakla birlikte, çocuklar için annenin gözetiminde oyun oynadıkları bir oyun alanı idi aynı zamanda.
Doğudaki evlerin avlusuna HAYAT, kapısına da HAYAT KAPISI denir. Etrafı duvarlarla çevrilerek mahremiyet oluşturan bu alan günlük faaliyetlerin yanı sıra ayrıca sünnet, düğün gibi törenlerin de yapıldığı yerlerdir.
Kapı tokmakları da özeldir, genelde hayat kapısı üzerinde birisi büyük, diğeri küçük iki tane kapı tokmağı bulunur. Büyük olan tok ses çıkarıp gelenin bir erkek olduğunu ve küçük olan ise gelenin kadın olduğunu anlamayı sağlar.
Türk evlerinde fazla mobilya yoktur. Odanın iç mekanını çepeçevre kaplayan sedirlerde çok sayıda insan yan yana oturup ağırlanırken, zamanla sedirler yerine koltuk ve yüklükler ve gömme dolaplar yerine mobilyalarla tıka basa doldurulunca ağırlanan misafir sayısı azalmış ve bu azalan komşuluk ilişkileri olarak da sosyal yaşama yansımıştır.
Odalar yüksek ve havadar, ahşap ile kaplanmış tavanlarda, dolaplarda, kapılarda ahşap işçiliğinin en güzel örneklerini görmek mümkündür. Duvar örgü malzemeleri, dış ve iç duvarlarda kullanılan özel sıva malzemeleri ile kışın sıcak yazın serin olacak şekilde izolasyon sağlanmış ve iç mekanların sağlıklı olmasına özen gösterilmiştir.
Duvarlarda çok sayıda pencere açılarak iç mekanın aydınlık olmasına önem verilmiş, sokağa bakan pencereler dışarıdan içerisinin görülemeyeceği ancak içeriden sokağın görülmesine olanak veren ızgaralar ile kaplanmıştı. Yüksekte bulunan pencerelerden komşular birbirleri ile sohbet edebilmekte. Ayrıca KİM GELDİ PENCERESİ gibi hayat kapısına bakan pencereler geleni görüp tanıyabilmeyi sağlamakta idi.
Hemen her bölgede aslına uygun restore edilip ziyarete açılan Türk Evlerini bu özet bilgilerle yeniden ziyaret etmeniz dileğiyle.
Yakup Demirli
Kaynak:
Prof. Hakkı Acun’un Rehberler için Sanat Tarihi Dersleri notları
Türk evleri genellikle vaktinin çoğunu evdeki günlük faaliyetler için harcayan evin hanımının ihtiyaçlarına göre düzenlenmiştir. Evin avlusu, gündelik işlerin yapıldığı, yazın komşuların ve misafirlerin ağırlandığı, kış hazırlıklarının komşular ile yardımlaşarak ortaklaşa yapıldığı bir faaliyet ve yaşam alanı olmakla birlikte, çocuklar için annenin gözetiminde oyun oynadıkları bir oyun alanı idi aynı zamanda.
Doğudaki evlerin avlusuna HAYAT, kapısına da HAYAT KAPISI denir. Etrafı duvarlarla çevrilerek mahremiyet oluşturan bu alan günlük faaliyetlerin yanı sıra ayrıca sünnet, düğün gibi törenlerin de yapıldığı yerlerdir.
Kapı tokmakları da özeldir, genelde hayat kapısı üzerinde birisi büyük, diğeri küçük iki tane kapı tokmağı bulunur. Büyük olan tok ses çıkarıp gelenin bir erkek olduğunu ve küçük olan ise gelenin kadın olduğunu anlamayı sağlar.
Türk evlerinde fazla mobilya yoktur. Odanın iç mekanını çepeçevre kaplayan sedirlerde çok sayıda insan yan yana oturup ağırlanırken, zamanla sedirler yerine koltuk ve yüklükler ve gömme dolaplar yerine mobilyalarla tıka basa doldurulunca ağırlanan misafir sayısı azalmış ve bu azalan komşuluk ilişkileri olarak da sosyal yaşama yansımıştır.
Odalar yüksek ve havadar, ahşap ile kaplanmış tavanlarda, dolaplarda, kapılarda ahşap işçiliğinin en güzel örneklerini görmek mümkündür. Duvar örgü malzemeleri, dış ve iç duvarlarda kullanılan özel sıva malzemeleri ile kışın sıcak yazın serin olacak şekilde izolasyon sağlanmış ve iç mekanların sağlıklı olmasına özen gösterilmiştir.
Duvarlarda çok sayıda pencere açılarak iç mekanın aydınlık olmasına önem verilmiş, sokağa bakan pencereler dışarıdan içerisinin görülemeyeceği ancak içeriden sokağın görülmesine olanak veren ızgaralar ile kaplanmıştı. Yüksekte bulunan pencerelerden komşular birbirleri ile sohbet edebilmekte. Ayrıca KİM GELDİ PENCERESİ gibi hayat kapısına bakan pencereler geleni görüp tanıyabilmeyi sağlamakta idi.
Hemen her bölgede aslına uygun restore edilip ziyarete açılan Türk Evlerini bu özet bilgilerle yeniden ziyaret etmeniz dileğiyle.
Yakup Demirli
Kaynak:
Prof. Hakkı Acun’un Rehberler için Sanat Tarihi Dersleri notları
